1.0 WSTĘP
Doskonale pamiętam swój pierwszy kontakt z Flight Simulatorem. Wcześniej były tylko symulatory bojowe i moje pierwsze wrażenie po starcie Cessną z Meigs Field w Chicago to brak HUD wskazującego kolejny waypoint i kurs jaki powinienem obrać. Czułem się zagubiony, nie wiedziałem, gdzie jestem i co mam dalej robić. Wtedy wciągnęła mnie magia nawigacji lotniczej.
Mam szczerą nadzieję, że ten kurs pozwoli Wam jeszcze bardziej pokochać Flight Simulator, bo dopiero znając się na tym, będziecie latać tak, jak robi się to w rzeczywistości, a nie tylko rundka dookoła lotniska, „bo się zgubię!”.

2.0 PODSTAWY, CZYLI NDB
NDB oznacza Non Directional Beacon, czyli latarnia bezkierunkowa. Nawigacja wg NDB była bardzo popularna wiele lat temu. W krajach wschodnich jest nadal bardzo dużo nadajników NDB i latanie wg nich może być na tych terenach bardzo przydatne. Działanie NDB najprościej wytłumaczyć można przyrównując nadajnik do bieguna północnego. Tak, jak kompas trzymany w ręce pokazuje nam po prostu strzałką w którym kierunku znajduje się biegun, tak strzałka na odbiorniku ADF w samolocie pokazuje nam w którym kierunku lecieć, by trafić nad nadajnik.

Załóżmy, że wiemy, że nadajnik NDB znajduje się w Poznaniu i należy złapać jego namiar (biegun północny jest tylko jeden, a NDB cała masa, więc do każdego trzeba się dostroić). Każdy NDB ma swoją częstotliwość podaną jako trzycyfrowa liczba, np poznański ma 429. Jak poznać częstotliwość? Z mapy lotniczej lub mapy świata umieszczonej w FS. Aby dostroić się do nadajnika, należy otworzyć panel radia danego samolotu i w miejscu gdzie jest napisane ADF, klikać na wyświetlone cyfry, aby ustawić prawidłową częstotliwość.

Jeśli znajdujemy się w zasięgu NDB (bo nie ma co się łudzić, NDB Poznań nie odbierzemy lecąc nad Bangkokiem), powinniśmy zauważyć, jak igła odbiornika ADF przesuwa się. Jeśli tak się nie dzieje, oznacza to, że nadajnik jest zbyt daleko i powinniśmy poszukać jakiegoś bliższego. Co dalej? Żaden problem! Skręcamy samolotem w lewo lub w prawo tak długo, aż igła będzie wskazywać „godzinę 12”. W tym momencie, jeśli będziemy utrzymywać dany kierunek, na pewno nadlecimy nad Poznań! Podobnie jak kompas nie wskaże nam jak daleko od bieguna północnego się znajdujemy, tak samo ADF nie pokaże nam, czy jesteśmy 5 czy 25 mil od nadajnika NDB. To podstawowa wada. A skąd mamy wiedzieć, czy już dotarliśmy nad Poznań? W momencie, kiedy nadlecimy nad sam nadajnik, igła na ADF zrobi zwrot i zacznie pokazywać godzinę 6.00. To tyle!

Ćwiczenie dla początkujących: wystartuj z Poznania (EPPO) Cessną. Po starcie skręć w dowolnym kierunku, włącz sobie kompresję czasu i odleć kawałek w zupełnie nieznanym Ci kierunku, co jakiś czas wykonując skręty. Na pewno po pewnym czasie zgubisz się i o to właśnie chodzi! Teraz musisz dostroić się do poznańskiego NDB (429) i obserwując igłę ADF, wrócić nad miasto!

3.0 CZAS NA COŚ POWAŻNIEJSZEGO, CZYLI NAWIGACJA VOR
Radiolatarnia VOR to nadajnik, według którego lata się dziś na całym świecie. Pierwsze pytanie jakie się nasuwa, to czym VOR różni się od NDB?
System VOR (VHF Omnidirectional Range) jest bardziej uniwersalny i znacznie dokładniejszy od NDB. VOR ma ponadto większy zasięg, niż nadajnik NDB. W przypadku NDB pilot otrzymuje jedynie kierunek do nadajnika. W przypadku VOR może lecieć do/od nadajnika przechwytując określony radial nadajnika (do/od nadajnika). Radiolatarnia VOR współpracować może z radiolatarnią DME (Distance Measuring Equipment) tworząc system VOR/DME. W takim przypadku za pomocą odbiornika VOR w samolocie odczytać można odległość od/do nadajnika VOR.

3.1. RADIALE
Czym jest radial? Jeśli założymy, że radiolatarnia VOR jest punktem na płaszczyźnie, to odpowiedzmy sobie, ile linii biegnących na przykład dokładnie na zachód (czyli 270 stopni) może przejść przez tę radiolatarnię? Tylko jedna! Lecąc w tym samym kierunku innym kursem, zawsze miniemy radiolatarnię z prawej lub z lewej. Wyjaśnia to poniższy rysunek:
Jak widać, możemy lecieć kursem A albo C dokładnie na zachód, ale zawsze miniemy VOR. Tylko lecąc kursem B dotrzemy nad radiolatarnię. Skoro istnieje 360 stopni i 360 możliwych kierunków lotu, to logiczne jest, że do radiolatarni dochodzi dokładnie 360 radiali.

3.2. WYPOSAŻENIE SAMOLOTU
Większość samolotów wyposażona jest w dwa odbiorniki VOR. Odbiornik wygląda mniej więcej tak:

Do elementów odbiornika zaliczyć można:
– strzałkę na górze odbiornika wskazującą wybrany kurs
– pionową igłę
– znacznik FROM/TO
– pokrętło OBS do obracania tarczy

3.3. NAWIGACJA WEDŁUG VOR
Podobnie jak NDB, każda radiolatarnia VOR ma swoją częstotliwość, którą najpierw trzeba ustawić w odbiorniku w panelu radia. Po dostrojeniu się do radiolatarni, gotowi jesteśmy na lot w jej kierunku jednym z jej 360 radiali.
Strojenie wygląda w ten sposób, że zmieniamy cyfry w polu A na pożądaną częstotliwość, następnie wciskamy B (stby) aby wybrana częstotliwość pojawiła się jako aktywna w polu C. Tak samo stroi się odbiornik NAV2, umieszczony na rysunku dokładnie poniżej.
Jeśli chcemy nadlecieć nad latarnię ze wschodu, czyli lecieć na zachód w jej kierunku (linia B na rysunku który był wcześniej), to używamy pokrętła OBS. Kręcimy tak długo, aż obracająca się tarcza odbiornika nie wskaże 270 (kurs zachodni) albo literki W oznaczającej zachód oraz aż znacznik FROM/TO nie pokaże „TO” (czyli lot DO radiolatarni). Kiedy będziemy kręcić OBS-em, pionowa igła będzie się przemieszczać.

Na rysunku widać że igła odchylona jest w lewo, co oznacza, że jesteśmy na prawo od wybranego radiala. Aby jak najszybciej go przechwycić, należałoby skręcić na kurs na przykład 24 i lecieć tak długo, aż igła nie zacznie wędrować w kierunku środka wskaźnika. Wówczas należy skręcić z powrotem na kurs 30 i wtedy będziemy lecieć na VOR dokładnie radialem 300 stopni.
Należy zauważyć, że obracając OBS-em, kierunek zmienia mała biała strzałka pod igłą. Jeśli wskazuje w górę (TO) oznacza, że ustawiony radial kieruje nas DO radiolatarni. Jeśli wskazuje w dół (FROM) oznacza że kieruje nas OD radiolatarni.

Oto przykład zastosowania VOR znajdującej się na lotnisku. Jeśli wiemy, że kierunek pasa to 315 stopni, ustawiamy taki kierunek OBS-em. Lecimy na zachód, kierunek 270. Igła VOR odchyli się w tym momencie. Kiedy nadlecimy dokładnie na przecięcie radiala 315 stopni, igła wycentruje się. Wtedy skręt na 315 ustawi nas dokładnie na radialu podejścia na pas. Strzałka będzie wskazywać w górę (lecimy DO radiolatarni). Gdybyśmy minęli lotnisko lecąc cały czas kursem 315, wtedy strzałka obróci się w dół.
Mam nadzieję, że ten krótki kurs pomoże Wam zrozumieć podstawy nawigacji lotniczej.

RedScorpion/konraf